تاریخچه سکه طلا در ایران : از دوران باستان تا امروز

تاریخچه سکه طلا در ایران : از دوران باستان تا امروز

ایران یکی از کهن‌ترین سرزمین‌هایی است که در آن سکه به عنوان واحد پولی ضرب و استفاده شده است. سکه‌های طلا در تاریخ ایران نه تنها ابزار مبادله بوده‌اند، بلکه نمادی از قدرت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نیز به‌شمار می‌آمده‌اند. در این مقاله، به بررسی سیر تاریخی سکه‌های طلا در ایران، از دوران باستان تا دوره معاصر پرداخته می‌شود و نقش آن‌ها در اقتصاد و فرهنگ ایرانی بررسی خواهد شد.

بخش اول: پیدایش نخستین سکه‌ها در ایران

1.1 دوران هخامنشیان:

آغاز ضرب سکه در زمان حکومت داریوش اول (حدود ۵۲۱ پیش از میلاد)، نخستین سکه‌های رسمی طلا در ایران با نام “دریک” ضرب شدند. این سکه‌ها با وزنی مشخص و استاندارد و نمادهایی چون شاه جنگجو بر روی آن، نشانه‌ای از اقتدار امپراتوری هخامنشی بودند.

1.2 ویژگی‌های سکه‌های هخامنشی

سکه‌های دریک از طلای خالص ساخته می‌شدند و حدود ۸.۴ گرم وزن داشتند. این سکه‌ها عمدتاً برای پرداخت هزینه‌های نظامی و تجارت بین‌المللی استفاده می‌شدند. دریک‌ها در کنار سکه‌های نقره‌ای معروف به “سیگلوس”، پایه نظام پولی هخامنشی را تشکیل می‌دادند.

بخش دوم: سکه‌های طلا در دوره اشکانیان و ساسانیان

2.1 اشکانیان:

بازگشت به مبادله کالا در دوره اشکانیان (۲۴۷ ق.م تا ۲۲۴ م)، استفاده از سکه‌های طلا کاهش یافت و سکه‌های نقره‌ای و برنزی رایج‌تر بودند. اشکانیان بیشتر به سبک یونانی سکه می‌زدند، و سکه‌های طلا بسیار محدود و بیشتر جنبه تشریفاتی داشتند.

2.2 ساسانیان:

بازگشت طلا به اقتصاد با روی کار آمدن ساسانیان (۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی)، ساختار پولی ایران بار دیگر سامان گرفت. اگرچه سکه‌های نقره (درهم) رایج‌ترین بودند، اما سکه‌های طلای “دینار” نیز ضرب می‌شدند. این سکه‌ها با نگاره شاهان ساسانی و کتیبه‌های پهلوی، نشانگر قدرت و شکوه حکومت بودند.

بخش سوم: سکه‌های طلا در دوره اسلامی

3.1 خلافت اموی و عباسی:

تثبیت دینار اسلامی پس از فتح ایران توسط مسلمانان، نظام پولی اسلامی جایگزین شد. دینار طلا که ابتدا در خلافت اموی و سپس عباسی ضرب می‌شد، به تدریج در ایران نیز رواج یافت. دینارهای اسلامی با آیات قرآن و بدون تصویر انسان یا حیوان، هویتی اسلامی داشتند.

3.2 سلسله‌های ایرانی پس از اسلام

با تشکیل سلسله‌های ایرانی مانند سامانیان، صفاریان، آل‌بویه و غزنویان، ضرب سکه‌های طلا با کتیبه‌هایی شامل نام پادشاه و القاب اسلامی ادامه یافت. در دوره سلجوقیان، دینار طلا به عنوان ابزار مهمی در تجارت بین‌المللی و هدیه درباری استفاده می‌شد.

بخش چهارم: عصر صفوی تا قاجار؛

4.1 تحول در طراحی و سیاست پولی  صفویان:

آغاز ضرب سکه ملی با سبک ایرانی در دوره صفوی، سکه‌های طلا با نام “اشرفی” شناخته شدند. این سکه‌ها نام شاه، سال ضرب و آیات قرآنی را داشتند. اشرفی‌ها با کیفیت بالا و طراحی هنری، بازتابی از شکوفایی هنری و اقتصادی دوران صفوی بودند.

4.2 افشاریه و زندیه

در زمان نادرشاه افشار، تلاش شد تا واحدهای پولی استانداردسازی شوند. او سکه‌هایی با نقش شیر و خورشید ضرب کرد که بعدها به نماد ملی ایران تبدیل شد. کریم‌خان زند نیز به دنبال حفظ این سیاست بود و سکه‌هایی با نقش پرچم‌دار و نماد قدرت ضرب کرد.

4.3 دوره قاجار:

آغاز مدرن‌سازی سکه در دوره قاجار و به‌ویژه از زمان ناصرالدین شاه، ضرب سکه‌های طلا با دستگاه‌های مدرن‌تری انجام گرفت. واحدهای جدیدی مانند “تومان” و “قران” شکل گرفتند. سکه‌های طلای قاجاری معمولاً با تصویر شاه و تاریخ هجری قمری ضرب می‌شدند.

بخش پنجم: دوران پهلوی تا جمهوری اسلامی؛

5.1 سکه طلا به عنوان ابزار اقتصادی  پهلوی:

تثبیت اقتصاد و سکه به عنوان پشتوانه پول رضاشاه پهلوی اصلاحات گسترده‌ای در ساختار اقتصادی انجام داد و ضرب سکه‌های طلا از نو تنظیم شد. در این دوره، سکه‌های طلایی با نقش شاه و ارزش مشخص تولید می‌شدند. محمدرضا پهلوی نیز ادامه‌دهنده این سیاست بود.

5.2 جمهوری اسلامی ایران:

سکه بهار آزادی پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، سکه‌های طلای جدیدی با عنوان “سکه بهار آزادی” ضرب شدند. این سکه‌ها با طرح قدیم(سه بار تکرار نام علی) و طرح جدید(امامی) و در اوزان مختلف شامل تمام، نیم، ربع و یک گرمی منتشر شدند. سکه بهار آزادی به‌ویژه در دهه‌های اخیر به عنوان ابزار سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول نزد مردم شناخته شده است.

مسکوک طلای بهار آزادی از لحاظ مشخصات، منطبق است بر قانون مسکوک طلا و نیز قانون اصلاح قانون ضرب مسکوک طلا.شکل این مسکوک بر اساس ماده دوم قانون ۱۳۳۷، مدور است، و میزان عیار آن بر طبق ماده چهارم همان قانون عبارت است از ۹۰۰ در هزار طلای خالص، و ۱۰۰ در هزار مس، یا آلیاژی از نقره و مس.

نخستین سکه بهار آزادی

بخش ششم: نقش فرهنگی و اقتصادی سکه طلا در ایران

6.1 نقش اقتصادی سکه طلا

همواره یکی از مهم‌ترین ذخایر مالی خانوارهای ایرانی بوده است. در شرایط ناپایدار اقتصادی، مردم ایران برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به خرید سکه روی می‌آورند. همچنین، سکه طلا نقش مهمی در مهریه، هدیه و پس‌انداز دارد.

6.2 نقش فرهنگی

در بسیاری از مراسم سنتی ایران مانند ازدواج و تولد ، سکه طلا به عنوان نمادی از ارزش و احترام استفاده می‌شود. سکه‌های طلا در فرهنگ عامه ایرانیان نیز جایگاه ویژه‌ای دارند و در ضرب‌المثل‌ها و داستان‌ها حضور پررنگی دارند.

نتیجه‌گیری

تاریخچه سکه طلا در ایران، بازتابی از فراز و نشیب‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی این سرزمین است. از نخستین دریک‌های هخامنشی تا سکه‌های بهار آزادی، سکه‌های طلا همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از حیات اقتصادی و اجتماعی مردم ایران بوده‌اند. شناخت این تاریخچه، نه تنها به درک بهتر ساختار اقتصادی ایران کمک می‌کند، بلکه نشان می‌دهد چگونه مفهومی ساده چون “سکه” می‌تواند بازتاب‌گر تاریخ، فرهنگ و هویت یک ملت باشد.

برای خرید با اطمینان خاطر انواع سکه و شمش طلا میتوانید بصورت حضوری ( فروشگاه مشهد ) یا بصورت آنلاین از طریق لینک های زیر اقدام کنید :

انواع سکه بانکی (طرح جدید و قدیم)

خرید انواع سکه هدیه (سکه پارسیان)

خرید انواع شمش طلای چند گرمی